Già làng A In tuyên truyền, vận động Nhân dân thay đổi nếp nghĩ, cách làm xóa bỏ hủ tục lạc hậu ở địa phương
Là người dân tộc Gia Rai, A In (ảnh) được sinh ra và lớn lên ở làng O, xã Ya Xiêr, huyện Sa Thầy; theo tiếng đám trẻ con ríu rít chỉ trỏ, không khó khăn để chúng tôi tìm thấy căn nhà cấp bốn khang trang, sạch sẽ của già A In - cây đại thụ tích cực trong việc xóa bỏ hủ tục lạc hậu của làng O, xã Ya Xiêr, huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum.
Mặc dù ở tuổi 65, già làng A In vẫn minh mẫn, rắn rỏi như cây kơ nia đầu làng. Khi nghe hỏi về chuyện xóa bỏ những phong tục không còn phù hợp ở làng, già cười hiền rồi trầm ngâm, nhìn xa xăm, như thể đang quay về những ngày xa xưa lắm.
Già làng A In (ngồi giữa áo trắng),
tuyên truyền, vận động bà con thay đổi nếp nghĩ, cách làm
Sinh ra và lớn lên từ làng, từ khi còn bé, những hủ tục, phong tục của người dân nơi đây đã ăn sâu vào tiềm thức của già, mãi khi lớn lên già mới ngộ ra, đó là một trong những nguyên nhân khiến cái đói, cái nghèo luôn quanh quẩn và đeo bám mãi với dân làng. Với vai trò là Chủ tịch UBND xã từ năm 1996-2004, sau đó là Bí thư Đảng ủy xã Ya Xiêr từ 2004-2014 và đến khi về nghỉ hưu tại địa phương được nhân dân tín nhiệm bầu làm già làng, người có uy tín của làng O, già A In luôn nỗ lực hết mình trong việc vận động bà con xóa bỏ các hủ tục.
Tâm sự với Già, già kể: ngày trước, mỗi khi khai hoang trồng lúa, cho đến khi thu hoạch, cất lúa vào kho, bà con nơi đây phải trải qua 4 lần cúng “Thần rừng”. Tùy vào điều kiện kinh tế của mỗi gia đình, mỗi lần cúng có thể con heo nhỏ, hoặc to, như vậy, mỗi mùa lúa đều phải tốn một khoản chi phí rất lớn. “Tôi thấy như thế rất phung phí, lúc khai hoang chỉ cần cúng 1 lần để “tạ ơn Thần rừng” là sau này có thể tiếp tục canh tác, việc gì mà phải cúng nhiều lần, năm nào cũng cúng. Bà con cứ sợ rằng, nếu không cúng, “Thần rừng” sẽ không phù hộ, mùa màng không có thu hoạch. Nỗi sợ ấy chẳng dễ gì dẹp đi được nếu không có người tiên phong làm khác đi. Nghĩ vậy, bản thân tôi tự bỏ các nghi lễ cúng, sau đó, tiếp tục trồng và chăm sóc cây trồng thật tốt, cuối năm mùa màng bội thu. Chẳng phải tốn nhiều heo, lúa vẫn cứ thế đầy kho, vậy là bà con tin ngay” - già A In kể lại.
Cũng trong thời gian giữ chức Chủ tịch UBND xã, già đã đi đầu xóa bỏ hủ tục tổ chức đám cưới dài ngày. Năm 1997, khi chuẩn bị tổ chức đám cưới cho con trai, già đắn đo giữa việc chọn lựa đám cưới truyền thống của người Gia Rai là tổ chức 3-4 ngày hay chỉ là một buổi. Sau nhiều lần trăn trở, già quyết định thay đổi để bà con học theo. Già đi tìm chỗ thuê rạp dựng làm đám cưới, sau đó làm một con bò và thuê người đến nấu, nướng và chế biến các món ăn để đãi khách.
Cũng như bao làng đồng bào DTTS khác, thời điểm này, hủ tục cúng bái khi đau ốm vẫn đang tồn tại ở làng O, không ai chịu đến trạm y tế để điều trị. Già bảo, khi đó, đối với dân làng, thầy cúng có quyền năng đặc biệt, khiến cả già lẫn trẻ phải tin và nghe theo. Thầy cúng phán cúng con gì sẽ khỏi bệnh bà con cũng về mua và cúng ngay, bất kể là trâu hay bò. Để người dân không còn tin thầy cúng, già A In đã không ngừng tuyên truyền, vận động bà con đến trạm y tế khám trước, nếu không khỏi hãy đến thầy cúng. Và sau nhiều lần bản thân già đến trạm y tế khám và lấy thuốc, không cần đến thầy cúng nhưng vẫn khỏi bệnh, dân làng đã có niềm tin vào y tế, việc cúng bái khi đau ốm dần bị lãng quên.
Ông nói: giờ đây tôi rất hài lòng về việc xóa bỏ được một số hủ tục, hiện giờ, già A In vẫn còn trăn trở với hủ tục “nợ miệng”. Già kể, theo phong tục của người Gia Rai, khi gia đình nào có đám tang đều phải mổ trâu, bò, dê cùng dân làng ăn uống 3-4 ngày. Ngoài ra, bà con thân thuộc cũng đưa trâu, heo, dê đến cùng với gia đình để giết thịt, tổ chức tang lễ. Gia chủ phải ghi nhớ số người mang gia súc đến để sau này nhà ai có tang sẽ phải mang đến con vật ngang giá trị để trả nghĩa.
Còn hủ tục là còn đấu tranh, suy nghĩ như vậy, già A In bày tỏ: “Là già làng, tôi hoàn toàn nhất trí chủ trương của Đảng và Nhà nước, phải thay đổi nếp nghĩ, cách làm, phát triển kinh tế gia đình, cùng nhau từng bước xóa bỏ các hủ tục không còn phù hợp, gây lãng phí, tốn kém cho gia đình và dân làng”.
Già A In “hiến kế”, để xóa tục “nợ miệng”, thay vì mang trâu, bò, heo tới đám tang, người dân có thể mang tiền tới viếng tùy theo khả năng kinh tế của gia đình. “Tôi vẫn sẽ luôn đồng hành cùng cán bộ xã tổ chức nói chuyện với người dân trong làng để cùng nhau thống nhất về nhận thức, tạo sự đồng thuận trong việc thay đổi nếp nghĩ, cách làm và từng bước xóa bỏ các hủ tục, nhằm giúp bà con trong làng biết tiết kiệm, tích lũy vốn đầu tư cho sản xuất phát triển kinh tế gia đình, giữ gìn vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm, xóa đói giảm nghèo”. Người già làng 65 tuổi nói đầy quyết tâm. Nhờ có già, mà nhiều năm qua, hủ tục của bà con ở làng O đã và đang dần được đẩy lùi. Việc xóa bỏ hủ tục cần thời gian dài và sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền các cấp để dần thay đổi được nếp nghĩ, thói quen ăn sâu vào tiềm thức lâu nay của bà con.
Thật vậy, từ sau ngày được làm bầu làm Già làng đến nay, ông đã nếm trải không ít buồn vui, Già làng A In như hoá thân vào từng hoàn cảnh của mỗi gia đình, ông luôn gần gũi và gắn bó với nhân dân, nói cho dân nghe, chỉ cho dân làm, luôn gương mẫu đi đầu trong mọi hoạt động ở địa phương, đi sâu đi sát để tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện các phong trào ở địa phương; xoá bỏ các tập tục lạc hậu, mê tín dị đoan, xây dựng nếp sống văn minh - gia đình văn hoá, loại bỏ các hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan trong nhân dân; giữ gìn những nét đẹp và giá trị văn hoá truyền thống của dân làng; vận động bà con không nghe và làm theo lời của kẻ xấu xúi giục, lôi kéo, kích động nhằm chống phá cách mạng, gây chia rẽ khối ĐĐKTDT; tin tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, vận động nhân dân đoàn kết giúp nhau phát triển kinh tế, xoá đói giảm nghèo, tự mình vươn lên trong cuộc sống.
Chia tay ông, ông nắm tay chúng tôi và nói: Với lòng biết ơn Đảng, Nhà nước và biết ơn Bác Hồ kính yêu; đồng bào dân tộc Gia Rai chúng tôi nguyện mãi mãi đi theo con đường cách mạng mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã chọn; phát huy hơn nữa truyền thống đoàn kết toàn dân tộc, sát cánh cùng các dân tộc anh em trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam cùng nhau chung sức, chung lòng phấn đấu xây dựng quê hương đất nước giàu mạnh, văn minh và tiến bộ. Đó cũng là lời nhắn nhủ chân tình, mộc mạc, tâm tư, nguyện vọng chính đáng của đại diện cho ý chí bà con dân làng O, đến với Đảng và Nhà nước cần có sự quan tâm đối với người dân ở địa phương thuộc vùng sâu, vùng xa./.
Bài, ảnh: Nguyễn Đăng Bình
